Fragment

Samotność

Victor Català (Caterina Albert)

Przełożyła Marta Pawłowska

I

Droga w górę

Za Ridortą zatrzymali wóz podążający w tę samą stronę i Matias, który z lubością oszczędziłby sobie wysiłku, zapytał woźnicę, czy nie podwiózłby ich do górskich przełęczy. Uśmiechnięty wieśniak, rad, że nadarza mu się okazja do chwili rozmowy, nie zwlekając zrobił mu miejsce obok siebie na koźle i zwrócił się do Mili, żeby ułożyła się za nimi, na wozie. Popatrzyła z wdzięcznością na tego nieznajomego, który wydał jej się poczciwy. Mimo krzepkich nóg była zmęczona. Mąż zapewniał ją, że droga z Llisquents, gdzie zostawił ich przewoźnik, do Ridorty zajmie im pół godzinki, a minęło pięć dobrych kwadransów marszu, kiedy dostrzegli czerniejącą na horyzoncie niewielką dzwonnicę miasteczka na zielonkawym wzgórzu – od tego momentu do zatrzymania wozu minął kolejny długi kwadrans, a palące słońce, tumany pyłu i przeciwności losu wprawiły biedną kobietę w bardzo zły nastrój.

Kiedy tylko umościła się w swoim gniazdku z rogoży – plecy miała oparte o ścianę wozu a tobołek z ubraniami spoczywał w rogu – odwiązała chustkę, która tworzyła jej nad twarzą jakby daszek, i schwyciwszy ją za rogi, zaczęła wachlować sobie policzki. Była cała zgrzana, a rześki powiew płynący od chustki owionął jej szyję i skronie jak delikatna i przejmująca lekkim dreszczem pieszczota, ogarniająca ją całą. Gdy skończyła się wachlować, rozchmurzyła się i poczuła na tyle wypoczęta, że zaczęła podziwiać urodę tych dróg, którą tyle razy wychwalał Matias.

Popatrzyła to w jedną, to w drugą stronę. Za wozem uciekała w dół, wijąc się serpentyną, wiejska droga pełna wybojów, głębokich kolein i wybrzuszeń z zaschniętego błota, które nieśpiesznie rozprasowywały się pod kołami wozu, w sposób tak zawzięcie ślamazarny, że aż do środka lata nie zostaną całkiem wygładzone. Wówczas poziom drogi na cały sezon wyrównają materace pyłu i kurzu, dopóki jesienne deszcze znów nie dokonają dzieła zniszczenia.

Na lewo od wozu wznosiła się wyniosła skarpa, bardziej wysunięta u góry niż u dołu, jakby miała zawalić się na drogę, lecz powstrzymują ją suche i nierówne kamieniste ścianki, gdzieniegdzie wybrzuszone i niebezpieczniejsze niż sama skarpa. W jej szczyt wczepiały się ogrodzenia zagonów, wykonane częściowo ze ściętych agaw, których liście, sztywne i mięsiste, przeszywały przestrzeń jak bukiety szpad, a częściowo z tamaryszków o poruszających się gałęziach lub rzędów dwukolczaków, które wtenczas zaczynały obsypywać się białym kwieciem pośród cierni.

Z drugiej strony i mniej więcej dwa metry poniżej drogi rozpościerała się równina Ridorty, przytulona do wzgórza i w całości podzielona na symetryczne części niczym wielka szachownica. Jej polami były nawadniane ogrody warzywne - bogactwo miasteczka rozdzielone po kawałeczku między wszystkich mieszkańców na mocy pozostałości po emfiteuzie. W tej chwili wszędzie można było dostrzec mieniące się różnymi barwami świeże i radosne odcienie nowalijek upstrzone żółtymi plamami wysuszonej gleby pośród kanałów czystej wody, która iskrzyła się w słońcu jak pasy luster.

Milę zachwycił ten ogrom piękna. Wydawało jej się, córce nizin - chudych przez brak rąk do pracy, wody i nawozu, że to nie może być prawda, a jedynie jawi jej się przed oczami fantastyczny miraż. Tutaj ta malutka równina, zamknięta z jednej strony wzgórzem pełnym domów a z drugiej górami wyciosanymi z surowej i jałowej skały, wiodła tak żyzne i pełne wesołości życie. Ni skrawka próżnującego miejsca, ani jednego chwastu wysysającego soki z gleby! Wszystko uprawiane, wszystko zaorane motyką lub szpadlem, wszystko spulchnione i zadbane jak trzeba, wszystko przepysznie owocujące z dużą dozą miłości i dobrej woli.

Tam w dole, na ziemiach Mili, ludzie rozpierzchali się po polach, zachowując między sobą sporą odległość, a na obszernych obrzeżach i skarpach, pokrytych pędami i chwastami wszelkiego autoramentu, na słońcu zieleniły się jaszczurki, a wyschniętym zielskiem pasły się cztery krowy na krzyż, tak wychudzonych, że widać im było żebra - nagie niby rożen i kości na zadzie tak ostre, że o mało nie dziurawiły im skóry. Tutaj nie dojrzałoby się ani jednego niedożywionego zwierzęcia i było gęsto od ludzi, podobnych palcom dłoni: grupa kobiet jak porozstawiane na planszy pionki w wielkiej grze mozolnie uwijała się jak pracowite pszczoły, spulchniając ziemię, opuszczając i podnosząc studzienne żurawie, oporządzając mięso lub odpoczywając pod rozłożystą koroną figowca, wszystkie w podwiniętych spódnicach, chustach na głowach i z nagimi nogami i rękami, wystawiając skórę na działanie palącego słońca.

Mila, nie spuszczając ich z oczu, poczuła, że jej gorące wieśniacze serce otwiera się na oścież i że nagłe pragnienie, słodko tłumiona żądza, popycha ją, by zejść z wozu, rzucić się w te pola i tak jak te kobiety ugniatać letnią glebę, wilgotne liście, darowaną wodę, prześlizgującą się poprzez rogożę, której złote kwiaty po pańsku potrząsały główkami ponad skarpą.

Matias miał rację – piękne i pełne wesela były okolice Ridorty, miasteczka spiętrzonego na wzgórzu i otoczonego okazałym pierścieniem równiny, a skoro był to radosny region, nie mogła być tak smutna, jak jej mówiono, pustelnia w górach. Mila wyobraziła ją sobie jako gniazdko zawieszone na drzewie; pomyślała, że gdy tylko wystawi głowę przez okno, zobaczy pod sobą cudowności tej oszałamiającej połaci ziemi. Och! Gdyby tak z czasem mogła dostać jedno poletko tylko dla siebie, aby zagospodarować je po swojemu, zachwycający ogródek warzywny, już nie doskwierałoby jej tak bardzo, że na zawsze musiała porzucić swoje rodzinne strony.

Ożywiona tą myślą, odwróciła się, chcąc podzielić się z mężem swoimi przemyśleniami, lecz na widok dwojga pleców, które przed nią wyrosły, słowa stopiły jej się na języku, a pobudzający pomysł, która już miał wypełznąć ze swej pieczary, raptem znów się w niej zaszył jak przestraszone zwierzątko.

Mężczyźni leniwie rozmawiali, do jej uszu przypadkiem doszły słowa *zimno… smutek… jagnięta… zbyt wysoko… *ale nie wiedziała, w czym rzecz, ponieważ jej serce i myśli uciekały z wozu, zanurzając się w ziemi. Czar jednak rozwiał się i ziemia, równie piękna, jak przed momentem, nie zdołała już podsycić w niej żaru tego pierwszego pragnienia. Z krztyną smutku odwróciła wzrok, zwracając go w górę: niebo stanowiło przestwór wypełniony płonącym światłem, które boleśnie raniło syte oczy… Spojrzała przez szczelinę między dwoma mężczyznami: coś jednolicie zieleniło się w oddali niby przepiękny, rozłożony dywan… Znów spojrzała na dwoje pleców – te wieśniaka były chude i kościste niczym krowy z wielkich nizin a odziane były w ściśle przylegającą, jakby pełniła funkcję skóry, koszulę o wystrzępionych brzegach, rozsiewającą woń potu i ziemi. Drugie plecy, szerokie i miękkie jak poduszka, sprawiały wrażenie, że chcą się wyzwolić z pętającej je czarnej kurtki, napiętej od pachy do pachy i wiecznie grożącej rozerwaniem się. „Ależ przytył ten mężczyzna od dnia ślubu!” pomyślała Mila, na powrót dostrzegając, że wszystko zrobiło mu się za małe, do tego stopnia, że wydaje się koślawy i spętany jak chochoł. Ten sam filcowy kapelusz, w którym niegdyś tak dobrze wyglądał, powoli zaczyna przypominać kościelną piuskę, a na dodatek po obu stronach piuski sterczały uszy, rozpalone i przezroczyste pod światło niczym dwa ucha z grubego szkła. Poniżej tylna część wyprasowanego kołnierzyka, wyłaniająca się z czerni kurtki i ciepłego odcienia mięsistego karku, odznaczała się zimną surowością marmuru.

Cień rzucany przez obydwu mężczyzn otaczał Milę jak chłodny płaszcz i czuła się ona dobrze w swoim legowisku na wozie, skulona ciałem i wypoczęta duchem.

W międzyczasie wóz sunął powoli, tak powoli, że można by rzec, że jechał po sobie samym, nie poruszając się z miejsca, tak jakby nie miał nic lepszego do roboty niż wyrównywanie wybrzuszeń na drodze. Od momentu w którym na horyzoncie pojawiało się drzewo, do chwili kiedy zostawiali je za sobą, można było spokojnie odmówić jedną część różańca i ta ogromna powściągliwość w połączeniu z kołysaniem w końcu zgasiły ożywienie kobiety tak, że naszła ją ochota, by położyć się gdziekolwiek i pójść spać.

Miała już dosyć wpatrywania się w plecy, w niebo i w wielobarwność pól, a mięśnie szyi zaczęły ją boleć od wykręcania głowy. Potrząsnęła nią, jakby chciała zrzucić z siebie bolesne odrętwienie, i w poszukiwaniu odpowiedniej pozycji znieruchomiała z plecami zwróconymi do boku i twarzą skierowaną w stronę przedniej rogoży – ślicznej, acz całkiem postrzępionej, która zdawała się gęstą siatką żółtego jedwabiu, roziskrzoną złotymi gwiazdami od blasku, który odbijał się od skarpy. Zalało ją błogie uczucie wycofania, oczy zasnuły jej się czerwonym bielmem, potem niebieskim, potem czarnym…

Uderzenie w plecy nagle wyrwało ją ze snu.

-Au! Co się stało? - wyszeptała zmieszana.

-Nuże, zsiadamy! - odrzekł jej mąż, już wyprostowany na stojącym wozie.

Odeszły ją resztki snu, wstała, lekko się zataczając, i zeskoczyli na ziemię.